In mijn blogs, “Reizen door Friesland, aan de hand van mijn vader en De Heide Kinderen, verwees ik naar mijn reis door Friesland. Hieruit vloeit de volgende serie: “De groeten uit…”
Vanuit het Oranjewoud rijd je eigenlijk zo het Heerenveen binnen. Ik wil nog wat laatste boodschappen halen, anders mag ik niet thuis komen en als ik zo op visite ga, moet er ook wat lekkers bij de koffie. Waarom nu naar Heerenveen, dat zal ik je zo eens haarfijn vertellen.
Zo vond ik al rap een parkeerplaats, die is voor mij, net als ik naar de automaat wil lopen. Meneer meneer, wilt u mijn kaartje? U heeft dan nog 20 minuten. Wat hartstikke aardig weer. Nu moet ik opzoek naar waar ik voor kwam en blijk ik dus gewoon op gevoel voor de nieuwbouw van het gemeentehuis geparkeerd waar het complex De Crackstate nu onderdeel van is.
De Crackstate werd in 1648 gebouwd in opdracht van Johannes Sytzes Crack, grietman, noem het een soort burgemeester. Het ontwerp is waarschijnlijk van Willem de Keyser, zoon van de beroemde Hendrick de Keyser. Het gebouw doet dan ook enigszins Amsterdams aan. Het is omgeven door een gracht. De brug over de gracht stamt, zoals vermeld op een ingemetselde steen, uit 1775. De poort voor de brug is afkomstig uit de buurt van Hoorn en vermeldt het jaar 1819. Tot 1833 deed de state dienst als woonhuis van de geslachten van de familie Crack. Daarna werd het gebouw eigendom van het Rijk. In 1890 werd een gevangenis bijgebouwd. Meer dan een eeuw diende het pand als gerechtsgebouw en als Huis van Arrest (gevangenis). Laten nu best wel wat familieleden tegen wil en dank hier hun vonnissen hebben gehoord. Wij gaan daarvoor een stuk terug in de tijd, maar dat een aantal er hun beroep van maakte, de boefjes weten zelf wel wie ze zijn. Je zat hier vast of in Veenhuizen.
Elke familie geschiedenis telt een aantal schapen welke gewoon de kost verdiende met diefstal, verduistering en list en bedrog. Laten wij er maar smakelijk om lachen nu.
Tijdens de tweede wereld oorlog huisde hier een heel andere orde en werden de gevangenen gemarteld of gefusilleerd. Meerdere van mijn ooms overkwam eem arrest. Soms voor het negeren van spertijd of gewoon omdat men dacht de juiste te pakken, maar dezelfde naam droeg. Natuurlijk zaten er ook een aantal in het verzet en werden op transport gezet. Een zeer beladen stukje Heerenveen dus.
In oktober 1944 neemt de groep SD Kommando Kronberger zijn intrek in Crackstate en wordt het Nederlands personeel ontslagen. De SD-ers zijn afkomstig uit België na Duitse verliezen in het zuiden voor het front uit naar het Noorden getrokken. Vanaf dit moment zullen ze een schrikbewind in Friesland voeren. De groep staat onder leiding van SS-Haubtsturmfuhrer Kronberger. Het is een gemêleerde groep die bestaat uit Duitsers, Belgen, Tsjechoslowaken, Polen e.a.
Het was een van de meest gevreesde gevangenissen van ons land. Honderden mannen en vrouwen uit Friesland, Drenthe en de Kop van Overijssel werden er door toedoen van dit niets ontziende commando opgesloten, verhoord en gemarteld.
Om mijn blogs te schrijven wilde ik dit stukje graag in het echt zien en omdat leerde ik dat mijn vader nog een broer had. Engbert en zijn ongelooflijke verhaal is zo verbonden met die van mijn Va, dat ik zijn blog als laatste zal afschrijven. Ere wie ere toe komt. Als een van De Heide Kinderen.
Genoeg over dit bijzondere gebouw, even shoppen, taart, oranjekoek, kruidnagel kaas en droge worst. Nog twee stops! Zoals gezegd heeft het eeuwenoude dorpke Heerenveen vele historische straatjes en talloze monumenten. Oenemastate’, gelegen op het gemeenteplein, is een schitterende ‘stins’ die al dateert van 1640. Meer dan een bezoekje waard!
Ten slotte is de beroemde ‘Molen Welgelegen’. De molen werd ooit gebouwd als koren-, graan en pelmolen en is inmiddels de enige overgebleven molen uit een serie van zeventien molens die vanaf de 15e eeuw in Heerenveen stonden.
Maar naast al deze historische gebouwen waar ik dol op ben, bemerk ik al snel dat je hier lekker kunt shoppen en de vele terrassen die helaas niet open mogen nog op dit moment het een tweede bezoek zeer waarschijnlijk snel voor de hand ligt. Tenslotte wonen er genoeg gidsen om mij de sites te laten zien. Van je familie moet je het hebben toch :-)!
Ook de diverse musea zijn helaas gesloten, deel 2! Sportief gezien heeft Heerenveen natuurlijk ook veel te bieden.
Hoewel het Abe Lenstra stadion ziet er top uit, Va had helemaal niets met voetbal. Zei altijd wel die komt uit Friesland, maar dan hield het wel op. Schaatsen keek hij wel graag op teevee, hoewel ik hem nooit op zijn Friese doorlopers in actie gezien heb. Ze lagen jaren in de kelder te versloffen. Sport nee, dat was niet zijn ding. Wel jammer voor mijn broers die konden het redelijk goed, maar hij ging nooit kijken.
Maar goed ik heb een afspraak en ga voor het eerst in meer dan 30 jaar mijn nicht Janny ontmoeten, vanaf het eerste moment dat ik met haar in contact kwam, appen wij elke dag zo’n beetje. Eerst veel over familie en vroeger en later over het leven nu. Het lijkt soms wel of wij twee zielen één gedachte zijn. Op hetzelfde moment, tikken wij dezelfde antwoorden etc etc. Voelt alsof ik een zuster heb gekregen, dit gevoel roepen ook een aantal andere neven en nichten bij mij op.
Het ontvangst is super aardig, de buurvrouw klets gewoon mee, alsof ik de week ervoor nog aan de koffie zat. Wil je wat eten, krijg haring op roggebrood. Haha kijk Va, ik eet haring, weer herinneren komen terug. Langzaamaan verdwijnen de vervelende zaken uit het verleden naar de achtergrond waardoor de mooie momenten terug komen. Natuurlijk zijn er leuke cadeautjes over en weer, maar het voelt zo fijn, koffie, gebak en een biertje, ok nog een. Ik vergeet de tijd haast. Ik zou even komen hallo zeggen en door naar Emmeloord. Lieve Janny en Henkie, wat zijn jullie super schatten en Henk zijn humor, ik lig nog dubbel. Hartelijk dank, jullie zijn op deze reis echt de kroon, omdat ik bij jullie voor het eerst mijn hele geschiedenis kon delen. Tot snel, ergens weer. Maar niet bij die Spaanse tent, daar maken ze geen goede witte sangria.
Emmeloord gaat het niet meer worden, dat blijft over voor reis 2. Tijd om naar huis te gaan, het is nog niet eens ander half uur rijden. Moe en voldaan van alle indrukken, deze reis is te mooi geweest. Hoe ik het allemaal verwerkt heb, mochten jullie hier mee lezen.
Nog een paar persoonlijke levensverhalen en ga ik verder met foto’s, familie en reis in het verleden van mijn Opa Pitlo, juist mijn moeders kant.
Dag Friesland, Dag
Walt's Hoekje 