Het lijf schudde, met enige kracht! “Ik word geen tachtig”, daar lag ze dan. Zo nu en dan kwam ze weer even bij, de Palliatieve zorg begon haar werk te doen. Haar amper nog achtenveertig kilo wegende lijf vocht als een tijger, ze wilde niet dood. Had ze niet al die jaren zo hard gevochten voor het leven? Glazige ogen keken mij aan, haar blik die ik pas veel later begreep. “Wat deden al die mensen rond haar bed” Ze wist, zodra ik ga breekt de pleuris uit, de spanning was voelbaar. Als vreemde zaten haar zonen, aanhang en kleinkinderen als kraaien rond haar bed. Haar geest dwarrelde weg, haar sterke scherpe geest. Gehaat en toch geliefd.
Had ze eerder aan de bel moeten trekken? Niemand geloofde haar, een schreeuw om aandacht. Op haar gezicht tekende het dodenmasker. De verkeerde diagnose in het ziekenhuis, mevrouw mag weer naar huis. Thuis werd het bar en boos, ze wist het! Ze wilde naar huis, niet sterven in een ziekenhuisbed. Ze haatte werkelijk alles wat ziekenhuis is. Listig weigerde ze haar kleine hapjes brood. “Mam, je moet eten, kijk ik neem er ook een stukje van. Een lach verraadde haar, “zo weer een stukje minder”. Ik wil geen brood, ga weg jij! In haar huisje waren de drie bloedverwanten, draaiende om elkaar heen. Nu ze zo ziek was waren er opeens weer drie. Waar waren ze al die tijd geweest, al die eenzame zondagen. Het stemde haar triest. “Laten jullie mij met rust”
Het was een koude winter geweest, die van 1933. Gelukkig was het nu zomer, negen maanden na de verwekking, ze was de oudste maar een dochter, het eerste kleinkind. Geboren uit families van andere statitude, het mocht niet zo zijn. De verschillen in achtergrond en levensinvulling waren te groot. Het was de liefde die hen verbond. Maar hoe dan ook haar reis begint hier, geboren in de roerige jaren dertig.
Klinkt het gek als ik schrijf dat de oorlog in mij is, in mijn bloed en genen. Mijn geesterlijke gesteldheid. Is het vreemd dit als tweede generatie na de oorlog zou te ervaren? Ik was niet in de deze oorlog, ik ben van ver na deze oorlog. Toch komt deze steeds in mij voorbij, de gedachten beangstigen mij. Dit boek het moet geschreven wellicht raak ik zo dit verhaal kwijt. Waarom ben ik steeds daar, vanuit verschillende invalshoeken, oorlog! Het is oorlog in mij, een oorlog die niet de mijne was, een erfenis die mij er telkens in mee trekt. Als kins ervaarde ik deze als ontkenning, onthouden van het verhaal.
Als volwassenen man vastgehouden in het gevoel van fout te zijn. Mijn fout wel nee, niemands fout. Ik heb een buitengewone intresse voor die oorlog, geen gewone oorlog, die oorlog is ook in mij.
Zonder bagage, is een inleiding tot een hoofdstuk in mijn groots te schrijven verhalen boek. Tot het laatste stof.
Het zou een aflevering kunnen zijn van Baantjer, ware het niet dat het een hoofdstuk gaat zijn in mijn verhalen boek over de zoektocht naar mijn vermiste grootvader.
Ik heb al eerder geschreven over hem. Nu was ik een oude advertentie tegengekomen in een krant van 1944. Een oproep. Een onbekend manspersoon, welke was omgekomen onder verdachte omstandigheden, was gevonden en tijdelijk begraven want zo ging dat in die tijd. Maar niemand had zijn lichaam geclassificeerd. Wie de onbekende man is, weet helaas niemand. Ik melde dit en toen ging er een bal rollen van heb ik jouw daar.
Door de COVID heb ik al tijd niets meer met mijn onderzoek en de daarbij behorende belofte aan mijn moeder kunnen doen. Oude verbanden in mijn eigen onderzoek kan ik niet meer zien en maken. Als ik stukken lees, blijven deze niet goed in mijn geheugen te zijn gebleven.
Het onderzoek liep dus al een tijdje, een cold case team pakte mijn draad op en deed verder onderzoek.
De onbekende werd opgegraven, er bleek nog voldoende terug te vinden na bijna 80 jaar. Ik had zoveel hoop, ook het team dacht het. Dit zou heel misschien met alle waarschijnlijkheid je grootvader kunnen zijn. Locaties en tijd klopte.
De wens om hem te vinden, het kunnen aantonen dat hij inderdaad was omgebracht zou helpen met de verwerking wat ik ben gaan noemen de ontzetting van rouw. Natuurlijk heeft deze zoektocht een doel, dat ook mij raakt. Je familie systeem is erop gestoeld en heeft zo ook zijn werking gehad in hoe ik in het leven ben gaan staan. Je overlevingsstrategie. Maar vaker niet dan wel droeg ik die van mijn ouders. De ongelofelijke reis die ik in mijn vaders leven heb mogen maken, maakte mijn hoop steeds groter om ook dezelfde soort antwoorden in mijn moeders familie te vinden.
Vele hoofdstukken heb ik al zo terug kunnen leggen en herschrijven en steeds ging er een brokje van mijn schouders af. De ontzettende belasting van het verleden en mijn manier om toch te gaan en de drijfveren connecties aan te gaan met familie die ik niet kon, maar er altijd waren. Ik had gehoopt door deze puzzel op te lossen ik verlost zou worden van de molenstenen die mijn moeder onbewust bij mij had geparkeerd. Haar verleden, of beter gezegd dat van haar vader, heeft ze alleen mij toevertrouwd. Kennelijk was mijn bestemming om haar te ondersteunen, ontlasten en beschermen. Alles wat ze van haar vader en zijn familie nooit heeft mogen ontvangen.
Maar van de week, de telefoon, het cold case team of ze langs mochten komen. Je begrijpt uit mijn schrijven al, dat het antwoord niet was waar ik op hoopte. Helaas bleek deze persoon na vergelijking met het familie DNA, niet mijn vermiste grootvader.
Ze vertelde mij dat deze persoon, in het graf lag, zonder hoofd. Dat de hengsels van koper waren geweest. De beste man door een kogel om het leven was gekomen. Er bestaat een speciale DNA bank voor personen welke zijn omgekomen maar nooit geïdentificeerd. Ook deze man wordt hierbij aan toegevoegd. Maar ook geen match.
Daar zat ik dan, mijn gedroomde einde van mijn boek, de kroon op jaren onderzoek, was verdwenen. Het zal waarschijnlijk ook niet meer gebeuren. Daarmee moet ik zien te leven. Het boek zal ik ooit verder afschrijven, het verhaal vertellen en tja… ik zal een andere manier moeten vinden om het hoofdstuk moeder te gaan verwerken.
Ik begrijp zo veel, maar het is tijd om hen die niet meer onder ons zijn hun rust te geven. Het juk van mijn familie heb ik voor hen gedragen en nu laat ik het los. De mooie dingen die er zeker ook waren weer zichtbaar.
Ik heb familieleden mogen ontmoeten en connecties gemaakt over het verleden heen. Ik ken mijn eigen kracht nu.
Eens opent er op een dag een archiefkast, waarin nummers weer mensen worden. Ik dank allen die op mijn route, op zoek naar de waarheid, hebben geholpen.
Ik zal “Het laatste stof“, ooit als ik COVID te boven ben, uitschrijven.
Daarnaast gun ik ieder zo’n reis, waarin je vecht tegen de demonen die in je kunnen huizen. Ga ze niet uit de weg, onthoud dat je een verleden hebt, maar dat dit onwezenlijk niet de jouwe hoeft te zijn. Op naar het heden en een mooie toekomst.
Ergens weet ik het al lang. Het stemt mij droevig. Ik kan niet gedenken, dat is geblokkeerd door mijn grootvader. Zijn ganse handelen werkt in ons allen door. Dat ik stil ben, is omdat ik vind dat ik en daarbij mijzelf onzichtbaar maak. Natuurlijk weet ik dat ik mijn grootvader niet ben. Maar als ik zo’n beetje mijn familie bekijk hebben wij allen een enorme last gekregen, ieder op zijn of haar manier. De molensteen om onze nekken trekt ons omlaag.
Wij mogen niet dankbaar zijn, maar ik voel oprechte pijn. Zelf zou ik ook geen woorden kunnen uitspreken die zijn keuzes nu verzachten. Vandaag gedenken wij hen die het leven voor ons lieten. De duizenden slachtoffers die door Nazi Duitsland en zovele medewerkers in de diverse landen zijn gemaakt.
Ik heb een zeer onbestemd gevoel, mijn hart huilt, mijn ogen vullen en zijn wazig. Hier in Amsterdam, zie ik bijna dagelijks de gouden steentjes met hun namen, hele straten herinneringen. Ik draag een boete kleed. Waarom, zoveel onbeantwoorde vragen.
Een keer stond ik op de Dam, twee minuten stilte. Het was het jaar na de Dam schreeuwer. Nederland gedenkt op 4 mei alle slachtoffers sinds de Tweede Wereld oorlog. Mijn vlag blijft in de kast. Ik wil wel vlaggen maar in mij leeft de schaamte. Heb het hart niet, je mag niet!
Ik ben het niet eens met zijn keuzes, hij heeft ons vergiftigd. Zijn hele familie meegesleept, generatie op generatie. Nog steeds ervaar ik dat het niet gepast is. Als ik in de Hollandse schouwburg sta, een dag later langs het monument in het Wertheim loop. Of mijn blik naar beneden richt, focus op de witte steentjes geplaatst bij het Namenmonument.
Mijn bezoek aan Kamp Amersfoort, hoe ik breek, daar staand als vrij man, wetende nu, daar stond hij ook, in dienst, als vrij man. De laarzen op de Apel plaats. Mijn ooms juist aan de andere kant van het prikkeldraad. Twee families versmelten na de oorlog en het werkt door. Wat positief moest zijn werd het tegenovergestelde. Niet kunnen hechten, net goed zegt een stem, ik weet die zijn er. Zo oordelen ze ook over mij, ze zeggen het niet, maar denken het wel. Kleinzoon van een SS-er.
Mijn grootvader is omgebracht door de Binnenlandse Strijdkrachten, hij dook in 1944 onder. Toen ze ontdekte waar hij zich bevond hebben ze hem gewoon uit zijn onderduik plek gehaald en vermoord. Ze hebben hem en zijn lichaam nooit terug gegeven aan de familie of tot op heden ons niet laten weten waar zijn laatste rustplaats is.
Hij wist dat het voorbij was, geen weg terug. Het zal altijd gissen blijven of hij daadwerkelijk wist wat er gaande was. Ik pleit niet voor hem, nu in deze tijd worden ook zijn kinderen gezien als slachtoffers. Ze hadden geen keus, maar zo voelt het niet. Mijn moeder, heeft het gedragen. Ze heeft deze doorgeven aan mij. Uit mijn familie onderzoek ben ik tot op heden geen tegengekomen die hetzelfde van mijn generatie ervaart.
Het zit in mijn DNA, daar valt niets aan de doen. De verslagenheid en onmacht. Het niet mogen zijn. De moeilijkste weg bewandelen.
Ik ben stil, al de hele dag. Straks om 20.00 ben ik dat zekers. Opdat wij nooit mogen vergeten. De pijn is immens. Maar ik denk aan hen, familie waar er niemand meer is, die voor hen kan rouwen. Ik draag hun rouw. 78 jaar geleden werd Nederland bevrijd.
Blijf gedenken en het belang ervan. Je weet namelijk niet onder welke omstandigheden je zelf wel de juiste keuzes zal maken.
Via een bekende kreeg ik een naam door, als er iemand zou willen praten is dat mijnheer Geluk wel. Het huisnummer wist deze persoon niet meer. Dus reed ik maar gewoon naar de straat toe in Doorn. Want iemand in de 90, die zal toch wel makkelijk te vinden zijn. De eerste deurbel die ik probeerde, speelde een waar orkestje af en kwam er een alleraardigst vrouw persoon aan de deur. De familie Geluk? Maar ze bleek deze niet te zijn, ze wees naar de overkant, of het hoekhuis of die ernaast. Wij spraken nog even over haar collectie tuinkabouters en over haar ziekte zoon, die nu zijn klus maatje in zijn eentje een afdakje stond af te timmeren. Het was alsof zij mij al jaren kon. Ik dankte haar voor het gesprek en vergat vooral niet te benoemen dat ik juist bij haar had aangebeld omdat het er zo gezellig uit zag. Het kost niets en deze mevrouw deed met een zachte duw en brede glimlach haar deur dicht.
Daar stond het, op nummer 46, Geluk. De over buurvrouw had het juist, niet het hoekhuis maar daarnaast. Ik keek even vluchtig door het venster, zag opgezette vogeltjes, een mooie Friese hang klok en meubels die in de jaren 50/60/70 al waren aangeschaft. Er woont hier in ieder geval een ouder persoon. Ik druk op de bel, geen reactie. Dit keer ga ik voor het venster staan en zie achter in de door zon kamer een ouder echtpaar, druk aan het sjorren aan een meubeltje. Maar ook de glinstering van de rand van een gehoorapparaat. Ze hebben de bel vast niet gehoord! Nogmaals druk ik, nu wat langer op de voordeur bel. Achter de ruit in de voordeur, verschijnt een gestalte die amper boven de brievenbus uit komt welke in het middel van de deur zit. Ze rammelt aan de voordeur, op slot. Onwillekeurig moet ik denken aan mijn ouders, daar kwam ook niemand voor om. En de kleine gestalte verwijderd zich weer, om terug te keren met de sleutel.
Goedemiddag mevrouw, bent u mevrouw Geluk vraag ik. Een voorzichtige glimlachen ontsnapt haar vriendelijke gezicht. Maar jongen het staat daar toch op het bordje. Das waar antwoord ik haar, maar kon ook zijn dat u op visite was bij mijnheer geluk. Nou zegt ze daar ben ik al meer dan 60 jaar mee getrouwd. Dan zit ik waarschijnlijk goed en zeg haar dat ik haar man wat wilde vragen, maar het is geen gemakkelijke vraag. Kom er dan maar in, zo op de stoep is dat ook zo wat.
Ik volg haar naar de woonkamer waar mij meteen opvalt dat alles een beetje raar staat. Sorry voor de rommel zegt ze, maar ik wilde de lage zit voor hebben en de hoge zit eettafel achter. Tja dat mag niet van mijn zoon, dat slepen, daar krijgt ik morgen natuurlijk voor op mijn donder. Zo ging het bij ons thuis ook, de winter en zomer opstelling. Ik help een beetje met rechtzetten. Zo kunt u zeggen dat u hulp hebt gehad.
Al die tijd zit haar man op de bank naar mij te kijken. Hij observerend mij en zegt zo is het wel goed, kom zitten. Ik ken jou zegt hij…verbaast kijk ik naar hem. Jij komt uit Driebergen, de Zonstraat. Ik zet mijn breedste glimlach op, dat klopt. Het verbaast mij, hoe helder deze twee personen samen zijn, zo blijkt beide flink in de negentig.
Hij vertelt dat hij een kameraadschap had met mijn oude overburen en dat hij mijn moeder kent die er altijd op de koffie kwam. En dat ze samen het huis hebben gebouwd. Veertig jaar verschillen wij in leeftijd, hoe bijzonder dat hij mij dan herkend. Je vader en moeder, harde werkers zegt hij, genoeg ellende ook, waar ze helemaal geen malle moer om kon doen.
Waarvoor ben je hier vraagt zijn vrouw en leg hen uit. De geschiedenis van mijn familie brengt mij naar u en ik hoop dat gezien uw leeftijd u het verhaal misschien kent en hij knikt instemmend. Ik heb je grootvader ook nog gekend, je grootmoeder ook. Wij woonde om de hoek. Een snelle rekensom, hij is 4 jaar ouder dan mijn moeder. Hij noemt mijn grootmoeder Cien, en daar spreekt liefde uit. Clasina heette ze voluit. En hij je grootvader was geen beroerde man. Het was arremoe in die tijd. Hij kon hard werken en zat ik het grondwerk. Hij was geen kwaaie als sommige in het dorp. Ja, hij koos voor de NSB en later SS, waar Cien het totaal niet mee eens was. Ach arme Cien, die zat tussen wal het het schip. Ze hebben hem omgelegd, wat had dat nou voor zin. Ik heb hem nooit op vuiligheid kunnen betrappen. Heel anders dan zijn vrienden en noemt de namen welke ik al wist. Hij zat ondergedoken jongen en Cien bracht hem soep. Tot op die dag, precies weet ik niet jongen. Dat ze terug werd gestuurd, dat het geen zin meer had.
Ik maak gebruik van de stilte en benoem zijn schuilplaats, ook die ik recent heb gehoord. Ja, bij de moerbei en de kaap, maar hierboven op Hoog Moesbergen hebben ze hem vermoord, want dat is het jongen. Weet je zegt hij, ik mannen gesproken die gevangen zaten in Kamp Amersfoort, die spraken over Gerrit Pitlo, dat was geen beroerde, hij liet voedsel over de hekken gooien. Zag veel zaken door de vingers. Hij heeft daar zich niet schuldig gemaakt aan het doodschieten van gevangenen.
In mij brand er opeens een vuur, alle losse details welke in had zijn ineens aan elkaar geregen door hoe deze man over mijn grootvader spreekt. Hij deserteerde destijds, niet omdat hij laf was, maar te zacht en liet te veel door. Als straf zou hij moeten gaan naar het Oostfront. Daarom dook hij onder jongen.
Weet u, waar hij is misschien, vraag ik voorzichtig en wie de mogelijke daders zijn? Dat is wat ik probeer te achterhalen, voor mijn moeder. Leeft je moeder nog? Nee, schuld ik, ik ben het enige kind dat de oorlog heeft meegekregen. En heb haar beloofd te proberen wat de waarheid is en heel misschien hem terug te vinden. Ik
Vertel hem dat Cien na de oorlog is ook is opgepakt, het doet hem zichtbaar wat. Hij kent zoveel mensen in de dorp, omdat hij meeging als loop jongen met de boodschappen. Ze heeft niets gedaan was geen lid en er flink op tegen, zegt hij. En ik vertel over het kinderkamp waar mijn moeder in zat met haar zus. Mijn moeder en de hare waren vervreemd van elkaar juist daarom ook. Je moeder had een gouden hartje jongen. De razzia in a Doorn zegt hij ik heb het gezien, hoe vrouwen werden kaalgeschoren en waarom nu. De Duitsers waren nog niet zo verkeerd, ze zaten overal ingekwartierd. Hadden discipline, heel anders dan de los bondige Canadezen.
Voor het gesprek wist ik dat zijn familie goed was, maar nu proef ik toch iets heel anders. Zijn buurman was fout maar blijkt ook familie door een stiefvader. Deze man, nog een tiener na de oorlog, laat mij in een familie twee kanten van de oorlog zien. Maar zonder het oordeel. Wat een mooi inzicht.
Ik vraag hem, als hij het wil vertellen, of hij weet heeft van mogelijke daders. En ik benoem de twee namen welke mijn moeder mij genoemd had. Meteen slaat hij aan op de commandant. Dat was geen lieverdje, sadist bijna, veel leed veroorzaakt. Hij moest dan zogenaamd goed zijn. En hij vertelde dat ze aan hem deze vraag als een gesteld was, waar ligt eigenlijk die Pitlo. De verzetsman, was voor familie bezoek en de bijeenkomst oud verzetsstrijders vanuit USA naar Nederland gekomen. Hij heeft het gezegd, hier boven zei hij, kopje kleiner gemaakt. Hij wijst naar het landgoed achter zijn huis. Precies daar waar een van zijn laatste schuilplaatsen is geweest.
Dit is een uit tweede hand bekentenis en hij spreekt over meerdere daders, ook twee broers die erbij betrokken waren. En Jan, vraag ik? Hij gaat op de punt van de bank zitten…dat was een echte kwaaie, geen respect. De zoon van de kolenboer. Wat een raddraaier. Hij is er zeker toe in staat geweest. De namen jongen, het zijn er zoveel en je moet weten dat ik op de grote vaart ging. Dus was amper in Doorn, dat zei ik toen nog tegen je moeder, die antwoorden dan had je geluk.
Hij noemt mij nog zoveel namen en stukjes geschiedenis en zijn vrouw zegt dan ook, hij zou een boek moeten schrijven, hij heeft er nu de tijd voor. Hartelijk lachen wij en ik geef aan graag nog eens op de thee te komen. Wat zijn deze mensen goud, een leven vol herinneringen en gewoontes, maar trouw aan zichzelf. Hun berusting voelt als thuis komen.
Een verscholen hol onder de grond.
Mijn volgende stop is het bos in, wandelen waar hij mogelijk zichzelf schuil hield en ook de dood vond. Iedereen wist dat hij dood was, maar iemand bracht hem thuis of gaf aan waar hij begraven is. Een vermissing die zijn stempel van de ontzegging van rouw, als een sluier over ons heen heeft gelegd.
De Koning van Staven is een gulzig, vastberaden en zelfverzekerd autoriteitsfiguur. Hij vertegenwoordigt een soort van uitbreiding, het vestigen van iets in je professionele leven, of financieel gewin, samen met succes. Hij is een positieve aanwezigheid, die waarschijnlijk positieve resultaten met zich meebrengt.
De korstmos heeft gesproken en hopelijk mijn gebeden gehoord.
Vandaag is een belangrijke dag voor mijn onderzoek naar de vermissing van mijn grootvader. Er wordt een anoniem graf geopend waar hij mogelijk in zou kunnen liggen. Na jaren onderzoek en een oud artikel in de krant van 1944, waarin de indentiteit van een manspersoon werd gezocht die onder verdachte omstandigheden om het leven was gekomen.
Nog heel wat nachtjes slapen voordat het onderzoek afgerond is. En natuurlijk of het D.N.A. een match geeft. Dus een tarot kaartje kan toch geen kwaad.
Op 20 augustus 2016, deelde ik een verhaal over oordelen van De Bijbel en of ik daar dan recht op zou hebben! ON geloof LIJK.
Vandaag is de dag om hierop in te gaan. Het stukje ging over het hebben geloof. Nu gaat deze blog dan ook totaal niet daarover, een aantal van jullie opgelucht :-). Natuurlijk gaat het weer over een stukje familie geschiedenis, misschien is het handiger als ik er het voorbeeld bij haal.
Iedereen heeft wel van die erfstukjes liggen, op een of andere manier bewaard gebleven. Zo ook een foto waar mijn moeder op staat. Op de achterkant staat te lezen ter nagedachtenis aan Mvr. en DS. Ybema. Drachten. Nu heb ik een ongelofelijke reis mogen maken door mijn vaders verleden en toen ik in Drachten was, kwam ik de naam van de Predikant weer tegen. Heel even dacht ik dat mijn moeder dus na de oorlog als kind in Drachten is geweest. Maar niets is minder waar en blijkt de foto speciaal gemaakt voor hun afscheid uit Doorn.
Op de foto staat mijn moeder in 1947, met allemaal leeftijdsgenootjes op de foto. Mijn moeder heeft deze bewaard en moet dan ook een speciale betekenis hebben gehad in haar leven. Een kleine vorm van houvast, is was nog maar amper 13/14 jaar hier. Het verhaal van de oorlog en erna ga ik nog wel eens opschrijven, maar daar gaat het hier dan ook niet om. Ze voelde zich erg alleen in deze periode. Door onderzoek kwam ik erachter dat DS Ybema, op de kansel stond in die tijd als Gereformeerde Predikant. In de Kampweg kerk. Van 1929 tot 1947 zijn naam hangt zelfs in de Kerk in Doorn. Niet de kerk waar hij preekte, dat is namelijk geen kerk meer. De oude kerk was een paar deuren verder van haar ouderlijk huis op de Kampweg 30. Via Facebook plaatste ik een oproep en zo kwam ik in contact met de kerk gemeente en kwam ik in contact met de dochter van het meisje, wat ouder was dan mijn moeder, naast haar. Haar moeder leeft nog en wist nog heel wat namen te noemen, maar helaas kon ze mijn moeder niet voor de geest halen. Hieronder de foto van de Predikanten borden uit de Maartenskerk te Doorn.
Wat een extra leuke vondst die ik jullie natuurlijk niet wilde onthouden. Volgens haar moeder is de foto gemaakt in juni 1947 zij staat tweede van links, meisje met de strik. Het gaat om de meisjes vereniging van knop tot bloem en is gemaakt omdat ze een jubileum hadden of omdat het de laatste keer was dat mevrouw Ybema erbij was. Bij de meisjes vereniging werden er spelletjes gedaan, gezongen en bijbelverhalen verteld bij goed weer werden er ook activiteiten op huis Doorn gedaan. Over de vereniging heb ik helaas verder niets meer kunnen vinden, dus wie weet komt er ooit een vervolg.
De dame kom mij wel een aantal namen doorgeven en zo kwam ik dan toch opeens in contact met oude bekende namen welke mijn moeder wel eens heeft laten vallen, zelfs verre familie en aangetrouwde familie later. Wie deze foto onder ogen krijgt en denkt verrek daar staan mijn oma/tante en misschien wel moeder op, schrijf mij gerust een berichtje natuurlijk.
Maar tussen mijn moeder en haar moeder boterde het niet, komt in de beste families voor, maar toch heeft haar moeder haar een kleine zak Bijbel cadeau gedaan, wat blijkt in hetzelfde jaar. Twee bewaarde erfstukjes die ik opeens kan linken aan elkaar. De soep werd natuurlijk nooit zo heet gegeten als toen deze werd opgediend. Ze heeft het bewaard, ondanks dat ze het geloof niet volgde heeft het haar geholpen om uit deze nare periode na de oorlog te leren blijven staan. Wat fijn dat ik een puzzelstuk zo groot kan terug plaatsen in de tijd.
Als laatste nog een foto van de kleine zakbijbel, een tweede handje, dat kan je ook wel zien. Haar moeder, mijn grootmoeder heeft er een doel meegehad. Hoewel ze alleen niet ongedaan heeft kunnen maken, is deze kleine stap een teken voor mij dat mijn grootmoeder ook een zware tijd heeft gehad, waarin ze noodgewongen vele keuze verkeerd maakte in haar leven. Maar dat is natuurlijk altijd achteraf. Ze is verketterd, verjaagd en uitgescholden, nee een prettig leven had ze niet. Laat staan hoe je in die moeilijke tijd drie kinderen groot moet brengen.
Dank aan mijn grootmoeder Clasina van Viegen, voor haar geschenk aan mijn moede, kleine tekens dat ze ooit samen in het zelfde schuitje zaten.
Mijn grootvader Gerrit-Jan Pitlo en zijn oudste dochter Gerarda.
Niets is wat het lijkt, verstiling is wat blijft. Eigen foto.
Als mist zich vestigt in je oordeel en je hart,
wie kan en mag dan nog zuiver kijken?
Als liefde en passie je verbinden,
je de verbinding in jezelf ontzegd?
Zal de uitkomst je nooit bevrijden,
of rust terug kunnen geven.
Dag, lieve voorouders, zonder u beide had ik niet bestaan. De tekst over de mist heb ik ooit opgeschreven. Helaas was ik niet nog niet zover dat ik ook op schreef wie het mooie werk heeft gemaakt. Toch ben ik van mening dat de schrijver wilde verbinden. Vergeef mij dan ook als u vindt dat ik deze niet mag toepassen. Er spreekt zoveel kracht uit, de bevrijding en hopelijk de zogewenste rust. Waar ik mijn eigen rust ontmoet is aan het water, het geluid voert mij verder, laat mij heel even vergeten en loslaten. Mijn vader vond zijn rust op de heide, mijn moeder bij hem. Hoe vurig ze hoopte ooit weer de arm van haar vader die zou rusten op haar schouders. Haar troost bied, rust geeft.
Hoe anders werd haar werkelijkheid. Gerarda was je gegeven naam, maar liever wilde je Gra genoemd worden. Deze is voor jou mama en hopelijk heb je je vader als in je ooit omschreven droom inderdaad terug gevonden. Een van de vier mannen die wachtte op je, je eindelijk de welverdiende rust gaven.
Dag grootvader, voor het eerst ervaar ik u als mijn opa, zonder schaamte omarm ik u. Ik ben niet trots op uw gemaakte keuzes, zeer zeker niet. Toch wil ik mijn zoektocht aan u opdragen, omdat u het recht heeft om uw waarheid boven water te laten komen. Uw vermissing is als de blauwdruk die rust op mijn familie.
Zie hier mijn lang verwachtte begin. Ik neem jullie mee in een wereld die voor mij altijd verborgen was. Het was niet dat er in het geheel niet over gesproken werd, maar soms is iets niet altijd wat het lijkt. Alles wat ik tot dusver heb geschreven houd in vele opzichten verband met het verleden. Het was een heel andere tijd, maar toch werkt deze nog zo door in mijn zijn en hele wezen. Ik zal mijzelf eens verduidelijken aan de hand van een voorbeeld. Ik kom altijd op voor de zwakkere die rond mij zijn, kan er heel slecht tegen als mensen achtergeteld worden. Mijn reactie hierop is dat ik extra hard voor deze personen op moet komen. Het feit is dat iedereen hoe deze persoon ook is geweest erkenning verdiend. Sommige keuzes in het leven worden voor iemand genomen en je ego bepaald of je vlucht of vecht. Daarboven op komt het feit dat als je eenmaal een keuze maakt in je leven daar heel moeilijk op terug kan komen als je ontdekt dat dit volgens de huidige normen niet juist blijkt te zijn.
Mijn hele leven lang draag ik zijn verhaal met mij mee, maar echt begrepen had ik hem nog niet. Zijn wil en keuzes en mijn grote twijfel voor het feit dat als ik naar buiten kom met zijn manier van leven en zijn ik in het zelfde hoekje wordt gedrukt. Mijn moeder zei wel eens waarom kies je toch altijd voor de moeilijke weg. Ik weet maar al te goed wat veroordeling van anderen met je kan doen. Nu in de huidige tijd kan ik aangeven dat ik de schaamte voorbij ben en vindt het de tijd rijp om de wereld te laten zien dat de generaties na een persoon niet verantwoordelijk kunnen worden gehouden van de acties van deze generaties.
Ik stel jullie voor aan mijn grootvader, de vader van mijn moeder, zijn naam is Gerrit Jan Pitlo een doodgewone Nederlander geboren in Rhenen in het plaatsje Elst. Op de foto kijkt hij je recht aan. Ik heb deze bewerkt, zodat je zijn grijs/blauwe kijkers kunt zien, waar mijn moeder zo trots op was. Hij lijkt je haast vriendelijk aan te kijken, een beetje stoer met bravoure. Op de foto koos ik als achtergrond een verweerde oude klok. Telkens als ik naar de foto kijk komt er een versje van mijn moeder in mijn hoofd.
“Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaald hem wel.”
Mijn vaders reactie was dan vaak, “de tand des tijds zal volgen.” Mijn ouderlijk huis hing er vol mee met zulke uitspraken en gezegdes. Het schept een tijdsbeeld waar ik in geboren ben, die ik nog wel eens zal uitdiepen. De foto is nog niet zolang in mijn bezit en zover ik weet kent ook niemand deze foto, behalve mijn grootvader en grootmoeder. Ik ben begonnen aan een zoektocht waarvan ik in het begin geen weet had hoe groot deze zou kunnen worden. Met de mensen waarmee ik mijn zoektocht heb gedeeld geven mij aan dat het klinkt als een boek, maar ook gaven personen mij aan dat zijn verhaal lijn te zwak is daarvoor. Wij gaan het zien dacht ik dan, eerst maar eens kijken wat ik bovenwater zou kunnen krijgen. Het moment dat ik deze foto vond bevond ik mij in het Nationale Archief en kreeg toegang tot de zogenoemde C.A.B.R. dossiers. Daar zat ik als aan de grond genageld, het was allemaal waar wat ik wist en zelfs nog een stapje erger. Wie de foto goed bekijkt, ziet dat mijn grootvader Gerrit-Jan een uniform draagt wat hem plaatst in de geschiedenis. Mijn grootvader streed voor zijn vaderland en een betere toekomst voor hem en zijn gezin.
Maar niets is wat het lijkt scheef ik net. Op de foto staat hij aan het begin van de moeilijkste jaren welke Nederland zal gaan beleven waarvan langzaam de omvang duidelijk werd en de verschikkelijke gevolgen. Nederland werd bezit van Duitsland. Mijn grootvader koos ervoor om NSB-er te worden.
Vandaag de dag weten wij wat de bezetter ons land en de vele inwoners heeft aangedaan. De deportaties en vernietigingen. De verwoestingen en vervolging van zovele mensen, welke gezien werden als untermensch. Alleen dit feit al, zorgt ervoor dat ik stil ben, mijn hart huilt en mij schaam mij om zijn kleinzoon te zijn. Heb ik wel het recht om gezien alles wat gebeurd is hem te onderzoeken.
Jaar na jaar zag ik het verdriet van mijn moeder, hoe ze probeerde te blijven staan. Hoe ze reageerde of juist uren weg liep omdat de waarheid steeds dichtbij kwam. De tweede wereldoorlog als een zware deken en last op haar schouders. Ik heb wel eens aan mijn moeder haar zuster gevraagd wat de oorlog voor haar betekende. Maar haar antwoord was juist om het leven te omarmen en niet bij de pakken neer te gaan zitten. Misschien had het ook wel met de leeftijd van de twee zusjes te maken en was mijn moeder diegene die de steen moest dragen. Mijn moeder leeft al even niet meer, maar in mij zit haar vuur. De vurige wens om haar vader koste wat het kost levend te houden.
“Hij is niet dood, hij leeft.” sprak ze wel eens naar iedereen uit. Wat ik nu weet is dat ze de waarheid niet dragen kon en nu pas begrijp ik haar vele malen beter. Het zaadje heeft ze in mij gepland en mij hierdoor als kind, jongvolwassen en volwassen man een koers gegeven, welke mijn hele zijn ten dienste maakte van haar welzijn. Ook nu naar haar dood werk ik aan haar eeuwige wens. Houd hem levend! Ze heeft niet moedwillig haar eigen kinderen belast, elk op haar manier. Ze heeft mijn kindertijd gebruikt om iets van haar eigen kind zijn terug te krijgen, ze heeft precies gedaan wat de tijd en keuzes van haar vader bij haar gedaan hebben. De onschuld werd weggenomen, nooit meer zonder de schaamte en ongeloof.
Vandaag is de start om iets terug te plaatsten, mijn lang verwachtte verlossing. Na vandaag is alles helemaal “out in the open”. Mijn reis door keuzes, geschiedenis, levens, verleden en vele archieven hebben mij verreikt en gebracht op dit punt. De oorlog werd bij mij weggehouden en zo belande deze juist als een molensteen aan mijn nek. Laat het verleden rusten, daar komt niets goed van, kreeg ik als wijze raad. Maar inmiddels weet ik waar mijn koppige houding vandaan komt en waarom ik mijzelf altijd zo vastbijt in de overtuiging. Mijn grootvader heeft deze ook, mijn moeder tot in de perfectie en ik als ware een toneelspeler in haar hof.
Ik ga jullie meenemen, door zijn leven, plaatsen en keuzes, welke hebben geleid tot zijn vermissing in 1944. De man die er niet meer was, maar springlevend in de gedachten van mijn moeder. Mijn grootvader zijn lichaam is nooit terug gevonden of gegeven aan de familie. Volgens de overleving en een aantal getuigenissen is hij in elkaar geslagen en doodgeschoten door de Binnenlandse Strijdkrachten. Mijn ultieme poging de waarheid boven water te krijgen was er een met vele hobbels en momenten van angsten ook. Ik mag niet zomaar iemand beschuldigen, de tijd was ook anders. Toch heeft mijn moeder verschillende namen genoemd. Het moment dat ze dit deed was ze weer even kind, een vergeten en beschadigd kind, ze heeft het niet alleen geweten maar ook gehoord. In mijn zoektocht probeer ik al haar gegeven herinneringen op de juiste plaats te zetten, klopt haar waarheid of is deze gekleurd. Nu kan ik zeggen dat ik voor tachtig procent zeker ben dat haar feiten kloppen. Zal het mij lukken meer te weten te komen, de waarheid.
Mijn grootvader wordt nog altijd vermist, zijn leven is gestopt. Zijn leven was niets meer waard door zijn keuzes. Maar stel hè, dat hij inderdaad is omgebracht door de Binnenlandse Strijdkrachten, dat zijn lichaam willens en wetens is verdwenen. Dan is dit een misdaad op zich. Hij heeft andere keuzes gemaakt ja, maar eigen rechter spelen is net zo strafbaar. Mijn grootvader heeft zich niet kunnen verantwoorden voor zijn keuzes na de oorlog, het onderzoek naar zijn daden is gestaakt. De dossiers zijn gevuld met vele zaken behalve zijn daden. Was het inderdaad de verkeerde man op de verkeerde plaats? Was het uit noodweer, zoals wordt beweerd. Zijn leven stoptte, het leven van de mogelijke daders ging door. Ze kregen kinderen, huwelijken, feesten, jaren van plezier en wellicht kleinkinderen. Willens en wetens hielden zij hun monden. Met de jaren verstreek de gedachte aan hem misschien ook wel het feit van berouw, er kraait geen haan meer naar!
Maar aan de andere kant, een vrouw, haar drie kinderen, miste hun vader. Hij die er alles aan deed om zijn gezin te voeden, hij die nooit zal weten dat de jongste zoon van zijn oudste dochter naar hem op zoek is gegaan. Gerechtigheid en boeten komt na de zonden. Ik spreek de hoop uit dat iemand zich nog zal uitspreken, de waarheid komt aan het licht. Ik zal niet oordelingen, als men wacht met delen. Het komt immers alleen naar de oppervlakte als de tijd rijp is.
Bij mij stopt het, ik zoek bruggen om te slaan, ik weet heel goed dat ik de persoon ben die het kan. Neutraal kan kijken naar de situatie en goed begrijp hoe het plaatje er aan twee kanten uit moet hebben gezien. Toch weet ik al dat er meer mensen vragen hebben gehad over daden/akties en vermissingen. Onthoud goed dat de kleinste details er zeker toe doen. Zij die nog steeds zwijgen gaan binnenkort dood, ze zijn immers al op hoge leeftijd. Tijd om te delen en in het reine te komen. Gun een famillie de kans, als is het maar postum de laatste eer te geven aan de man, die een vader was voor zijn kinderen ondanks zijn keuzes.
Wie weet er meer? Wie zwijgt stemt toe en is schuldig? Ik weet het wel, het doet namelijk niets af aan de helden status van de mannen en vrouwen die in verzet gingen. Ook ik heb daar diep respect voor en dat zal altijd zo blijven. Ik begrijp als geen ander dat de daad in die tijd moet worden gezien. Ik heb inmiddels zoveel stof tot mij genomen dat het voelt of ik zelf door de straten van Doorn loop in oorlogstijd. Ga er maar aan staan of je in die tijden de juiste keuzes maakt. De oorlog is nooit ver weg, het leeft door in alles en iedereen. Ik ben mijzelf er meer dan ooit van bewust geraakt.
Aan de hand van deze blogs, ga ik jullie meenemen. Ik duik in een wereld die wellicht nooit echt beschreven is. Waar toeval mij op locaties zelfs grijp naar de keel. Via dit blog “Prikkeldraad” vervolgt mijn weg, zoektocht en misschien, heel misschien het ultieme antwoord dat ik voor de laatste keer ga zoeken. Waar is mijn grootvader Gerrit-Jan Pitlo en wat heeft hij gedaan om het met de dood te moeten bekopen!
De titel prikkeldraad kwam tot mij tijdens een bezoek aan Kamp Amersfoort, waar de samenkomst van mijn twee families, zowel aan moeders en vaderskant elkaar dusdanig hebben beinvloed in hun keuzes. De rode draad is met alle opstakels een prikkeldraad geworden. De metafoor van hoe een leven een wending kan nemen.
PRIKKELDRAAD. Ik Gerrit-Jan Pitlo. Een stuk geschreven familiegeschiedenis door Walter Johan Hoekstra.
Ken je die momenten dat je hoofd zegt, schrijf, verkondig, maak duidelijk en inzichtelijk wat je nu precies wilt vertellen?
Mijn hoofd zegt vandaag eigenlijk niets, het heeft zichzelf al leeggehaald, alles verwerkt en op de juiste plek gelegd. Toch ben ik wel aan het schrijven…je leest het hier vaak, inderdaad mijn blog.
Ooit begonnen om mijzelf meer schrijf aardiger te laten schrijven. Dat is handiger voor mijn lezers, soms moet je namelijk mijn schrijfsels twee keer lezen om te zien wat er er soms letterlijk staat of de bedoeling is. De geoefende lezer zal altijd de dubbele laag ook kunnen lezen. Dubbele laag? Haha, dan zou ik zeggen lees alles maar gewoon opnieuw.
Soms schikt het mijzelf ook gewoon af hoor. Maar denk dan zelf snel aan de volgende blog die volgen mag. Het reikt mij verbazingwekkend veel aan om mijn gedachten in schrift terug te lezen. Zo ben ik als het ware mijn eigen leermeester.
Reacties van anderen welke er troost in vinden, mij aanmoedigen vooral door te gaan. Ze vinden dat ik een talent heb om verhalen te vertellen. Ze, wie zijn dat eigenlijk?
Ik heb een aantal trouwe lezers, voornamelijk vrouwen van boven de dertig. Het is een leuk divers clubje meiden, ze kennen elkaar niet dat maakt het voor mij weer leuk. Toch zie ik hun mooiheid , groei en bovenal hun imperfecties welke mij dan weer aanzetten tot nadenken. Tenslotte zijn wij allemaal verbonden, houden onszelf spiegels voor.
Sommige zijn er heel bedreven in om mij altijd van commentaar/advies en vooral het delen van hun persoonlijke beleving te geven over de onderwerpen welke ik belicht.
Vandaag is deze dan ook een beetje voor hen, bedankt voor dit bovenstaande. Het heeft mij soms verbaasd, dan weer verwonderd en brachten ook onvermijdelijk nieuwe inzichten met zich mee. Je weet zelf wel om wie het gaat, toch? Er zijn ook een handje mannen die lezen, zomaar ineens feedback of bemoedigd mij aanspoorde tot meer schrijven. Fijn om zo gehoord te zijn. Ik heb mijn doel bereikt. Alles gaat over erkenning.
Mijn weg werd steeds duidelijker en door mijn creativiteit voeding te geven kwamen de verhalen als vanzelf. Als kleine jongen, was ik deze, verhalen verteller. Het grotere geheel zien en benoemen. Het hielp mij weg te gaan uit de werkelijkheid van alle dag. Even niet te zien, dat mijn levens lessen in mijn prille jeugd zwaarder waren dan die van anderen. Het geluk van een vergeten kind is dat het overlevens mechanisme fantasie extra vergroot wordt. Noem het maar een cadeautje van de geest.
Het is vandaag de 31ste, tijd om terug te kijken…oh nee hè niet weer één die zijn succes deelt! Nee joh, ik ga vooral vooruitkijken op wat komen gaat. Dubbel getal 31, staat juist voor de vooruitzichten. Soort 3, 2, 1….gooo. Just die 1, die ene die mij mateloos fascineert.
1 van jezelf op deze plek zetten.
1 van de start van 1 tot 10.
1 als haantje de voorste.
1 zoals één komt na 0.
Zovele vergeten dat alles niet bij 1 start. Maar juist bij 0, daar waar alles zuiver is. Volmaakt rond, schemergebied. Daar waar geboorte mee begon. (doordenken mag) Even is er niets, alleen een verwachting die in de lucht hangt.
Mijn 0, jouw 0, onze 0. Allemaal momenten om te starten. Dus als laatste 3, 2, 1, 0…maak een mooie nieuwe 0, in het schemergebied van 31. Op naar 20 22.
Happy 31!
Mijn belofte aan de 1, het schrijven van zijn verhaal, het leven van mijn Opa Gerrit-Jan Pitlo. Prikkeldraad!
Walt's Hoekje 